پلاستیک چگونه ساخته می‌شود
پلاستیک‌ها موادی مصنوعی و فرآوری‌شده توسط بشر هستند که به دلیل تنوع بالا در شکل، اندازه و ویژگی‌های کاربردی، جایگاه ویژه‌ای در زندگی روزمره و صنایع مختلف پیدا کرده‌اند. این مواد با انجام فرآیندهای شیمیایی پیچیده از مواد اولیه‌ای نظیر گاز طبیعی، نفت خام، سنگ آهک، نمک و آب تولید می‌شوند. پس از تولید، پلاستیک‌ها با کمک ماشین‌آلات پیشرفته قالب‌گیری و به محصولات قابل استفاده‌ای مانند بطری‌ها، لوازم خانگی، بسته‌بندی‌ها و ابزارهای صنعتی تبدیل می‌شوند.
پلاستیک‌ها به دلیل خواص منحصربه‌فردشان از جمله سبکی، انعطاف‌پذیری، مقاومت در برابر خوردگی و قیمت مناسب، کاربرد گسترده‌ای در صنایع مختلف از جمله ساختمان‌سازی، خودروسازی، لوازم پزشکی، لوازم‌التحریر و حتی محصولات الکترونیکی دارند. امروزه این مواد به یکی از عناصر حیاتی زندگی مدرن تبدیل شده‌اند و نقش مهمی در تأمین نیازهای انسانی در خانه‌ها، مدارس، دفاتر کاری و دیگر محیط‌ها ایفا می‌کنند.
همچنین، افزایش استفاده از پلاستیک‌ها چالش‌هایی نظیر آلودگی محیط‌زیست و بازیافت را به همراه داشته است که باعث شده رویکردهای جدیدی نظیر توسعه پلاستیک‌های زیست‌تخریب‌پذیر و قابل بازیافت مطرح شوند.
پلاستیک چگونه ساخته می‌شود
ساخت پلاستیک یک فرآیند شیمیایی پیچیده است که به طور کلی شامل مراحل زیر می‌شود:
- استخراج مواد اولیه
پلاستیک‌ها بیشتر از مواد نفتی و گاز طبیعی تهیه می‌شوند. این مواد اولیه شامل هیدروکربن‌ها هستند که از نفت خام و گاز طبیعی استخراج می‌شوند.
- فرآیند پلیمریزاسیون
در این مرحله، مونومرها (مولکول‌های کوچک مانند اتیلن یا پروپیلن) طی فرآیندی به یکدیگر متصل می‌شوند تا زنجیره‌های طولانی به نام پلیمرها تشکیل دهند. دو نوع اصلی پلیمریزاسیون وجود دارد:
پلیمریزاسیون افزایشی: در این روش، مونومرها بدون حذف هیچ مولکولی به زنجیره اضافه می‌شوند (مانند پلی‌اتیلن).
پلیمریزاسیون تراکمی: در این روش، علاوه بر اتصال مونومرها، محصولات جانبی مانند آب یا الکل تولید می‌شوند (مانند نایلون).
- افزودن مواد کمکی
مواد افزودنی مانند رنگ‌ها، پایدارکننده‌ها، نرم‌کننده‌ها، آنتی‌اکسیدان‌ها و دیگر ترکیبات به پلیمرها اضافه می‌شوند تا خواص خاصی مانند انعطاف‌پذیری، استحکام، یا مقاومت حرارتی به آن‌ها داده شود.
- فرم‌دهی
پس از تولید پلیمر، پلاستیک‌ها به روش‌های مختلفی فرم داده می‌شوند:
قالب‌گیری تزریقی: مواد پلاستیکی مذاب به داخل قالب تزریق می‌شوند تا به شکل دلخواه درآیند.
اکستروژن: پلاستیک از طریق یک قالب با شکل خاص عبور داده می‌شود (مانند تولید لوله‌ها).
دمیدن: برای ساخت بطری‌های پلاستیکی استفاده می‌شود.
ورق‌سازی و ترموفرمینگ: پلاستیک‌ها به شکل ورق‌های نازک تولید و سپس فرم‌دهی می‌شوند.
- سرد کردن و سخت شدن
پس از شکل‌دهی، پلاستیک سرد شده و به شکل نهایی خود می‌رسد.
- بررسی کیفیت
محصولات نهایی از نظر استحکام، انعطاف‌پذیری و سایر ویژگی‌ها بررسی می‌شوند تا با استانداردهای مورد نظر مطابقت داشته باشند.
- کاربرد نهایی
پلاستیک‌های تولید شده در صنایع مختلفی مانند بسته‌بندی، خودروسازی، ساختمان، تجهیزات پزشکی، و الکترونیک به کار می‌روند. -خرید کمپرسور باد.
تفاوت اصلی بین پلیمر و پلاستیک
تفاوت اصلی بین پلیمر و پلاستیک در مفهوم و کاربرد آن‌هاست:
پلیمر: پلیمرها زنجیره‌های بلند مولکولی هستند که از اتصال مکرر واحدهای کوچکتری به نام مونومر تشکیل شده‌اند. آن‌ها می‌توانند طبیعی (مانند پروتئین‌ها و سلولز) یا مصنوعی (مانند نایلون و پلی‌اتیلن) باشند.
پلاستیک: پلاستیک‌ها زیرمجموعه‌ای از پلیمرهای مصنوعی هستند که با افزودن مواد مختلف مانند رنگ‌ها، نرم‌کننده‌ها یا پایدارکننده‌ها تولید می‌شوند. پلاستیک‌ها بیشتر برای کاربردهای صنعتی و تجاری طراحی شده‌اند.
- ماهیت
پلیمر: شامل تمام انواع زنجیره‌های مولکولی، از جمله طبیعی (مانند لاستیک طبیعی و DNA) و مصنوعی.
پلاستیک: فقط به پلیمرهای مصنوعی اشاره دارد که معمولاً با هدف ایجاد موادی سبک، مقاوم و انعطاف‌پذیر تولید می‌شوند.
- کاربرد
پلیمر: کاربردهای گسترده‌ای در صنایع مختلف مانند الیاف مصنوعی، پوشش‌ها، مواد زیست‌پزشکی و مواد شیمیایی دارد.
پلاستیک: عمدتاً در تولید محصولات مصرفی مانند ظروف، قطعات خودرو، اسباب‌بازی‌ها و بسته‌بندی استفاده می‌شود.
- ترکیب شیمیایی
پلیمر: شامل طیف وسیعی از مواد، چه با یا بدون مواد افزودنی.
پلاستیک: ترکیبی از پلیمر پایه به همراه مواد افزودنی برای بهبود خواص خاص (مانند مقاومت در برابر حرارت، نور یا رطوبت).
- قابلیت بازیافت
پلیمرها: بسته به نوع (طبیعی یا مصنوعی) و ساختار شیمیایی، قابلیت بازیافت متفاوت دارند.
پلاستیک‌ها: برخی انواع آن، مانند پلی‌اتیلن ترفتالات (PET)، به راحتی قابل بازیافت‌اند، اما برخی دیگر مانند پلاستیک‌های ترموست قابلیت بازیافت محدودی دارند.
نتیجه‌گیری
در حالی که همه پلاستیک‌ها پلیمر هستند، همه پلیمرها پلاستیک نیستند. پلیمرها یک گروه گسترده‌تر هستند که شامل مواد طبیعی و مصنوعی می‌شوند، در حالی که پلاستیک‌ها به طور خاص برای کاربردهای صنعتی و مصرفی طراحی شده‌اند.
تقسیم‌بندی پلاستیک
پلاستیک‌ها بر اساس ساختار، ویژگی‌ها و کاربردهایشان به گروه‌های مختلفی تقسیم‌بندی می‌شوند. این تقسیم‌بندی به تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان کمک می‌کند تا نوع مناسب پلاستیک را برای نیازهای خاص خود انتخاب کنند. در ادامه به مهم‌ترین دسته‌بندی‌های پلاستیک اشاره می‌کنیم:
- بر اساس ساختار شیمیایی
پلاستیک‌های ترموپلاستیک (Thermoplastics): این نوع پلاستیک با گرما نرم و شکل‌پذیر شده و پس از خنک شدن سخت می‌شود. این فرآیند قابل تکرار است. نمونه‌ها: پلی‌اتیلن (PE)، پلی‌پروپیلن (PP)، پلی‌وینیل کلراید (PVC).
پلاستیک‌های ترموست (Thermosetting): پس از یک بار گرما و شکل‌دهی، به ساختاری سخت تبدیل می‌شوند و دیگر قابل ذوب نیستند. نمونه‌ها: باکلیت، اپوکسی، رزین‌های پلی‌استر.
- بر اساس کاربرد
پلاستیک‌های مهندسی: دارای خواص مکانیکی و حرارتی بالا برای کاربردهای صنعتی. نمونه‌ها: پلی‌آمید (PA)، پلی‌کربنات (PC).
پلاستیک‌های عمومی: برای مصارف روزمره و معمولی. نمونه‌ها: پلی‌اتیلن (PE)، پلی‌پروپیلن (PP).
پلاستیک‌های تخصصی: طراحی‌شده برای کاربردهای خاص مانند صنایع پزشکی، هوافضا و الکترونیک. نمونه‌ها: پلی‌اترافلورواتیلن (PTFE).
- بر اساس منبع مواد اولیه
پلاستیک‌های نفتی: از مواد شیمیایی حاصل از نفت و گاز طبیعی ساخته می‌شوند.
پلاستیک‌های زیستی: از منابع طبیعی مانند نشاسته، سلولز و پروتئین تولید می‌شوند.
- بر اساس رفتار مکانیکی
انعطاف‌پذیر (Flexible): مانند پلی‌اتیلن سبک (LDPE) برای کیسه‌های پلاستیکی.
سخت (Rigid): مانند پلی‌کربنات (PC) برای شیشه‌های مقاوم.
- بر اساس قابلیت بازیافت
قابل بازیافت: پلاستیک‌هایی که می‌توانند در فرآیند بازیافت قرار گیرند. نمونه‌ها: PET.
غیرقابل بازیافت: پلاستیک‌هایی که فرآیند بازیافت دشوار یا غیرممکن است.
این دسته‌بندی‌ها بر اساس نیاز و ویژگی‌های خاص می‌تواند تغییر کند و پلاستیک‌های ترکیبی نیز در برخی کاربردها استفاده می‌شوند.
برای خرید مستربچ یا رنگدانه (مستربچ افزودنی، مستربچ رنگی، مستربچ مشکی، مستربچ سفید) و کامپاند پلیمری به سایت هفت پلیمر مراجعه کنید و برای اطلاعات در مورد شرایط خرید و قیمت محصولات از مشاوره تخصصی کارشناسان هفت پلیمر بهره‌مند شوید.